“12 Quy Luật Cuộc Đời” của Jordan B. Peterson là một cẩm nang hướng dẫn sống cân bằng và có ý nghĩa. Cuốn sách giới thiệu 12 quy tắc giúp bạn vượt qua khó khăn, từ việc đứng thẳng, chăm sóc bản thân như người thân yêu, chọn bạn bè khôn ngoan, không so sánh với người khác, đến việc theo đuổi mục tiêu ý nghĩa và sống trung thực. Peterson nhấn mạnh trách nhiệm cá nhân, sự kiên nhẫn, và tầm quan trọng của việc ăn mừng những niềm vui nhỏ trong cuộc sống.
Quyển Sách Này Nói Về Điều Gì?
Có lẽ không ai trong chúng ta muốn đối mặt với một cuộc sống nặng nề, mệt mỏi và đầy rẫy xấu xa. Tuy nhiên, cuộc sống này vốn muôn hình vạn trạng, thiên biến vạn hóa. Chẳng ai có khả năng đi mãi trên một con đường êm đềm mà không gặp chông chênh hay trở ngại. Trong hoàn cảnh đó, chúng ta nên làm gì?
“12 Quy Luật Cuộc Đời,” xuất bản năm 2018, sẽ cho bạn câu trả lời. Cuốn sách giống như một cẩm nang hướng dẫn độc giả các quy tắc sống cơ bản bằng cách tiết lộ những sự thật được ẩn giấu bên trong chúng ta và những người xung quanh.
Quyển Sách Này Dành Cho Ai?
- Sinh viên chuyên ngành tâm lý học.
- Bất kỳ ai có ý định điều chỉnh cân bằng cuộc sống của mình.
- Độc giả có hứng thú với dòng sách phát triển bản thân.
Về Tác Giả
Jordan B. Peterson hiện là giáo sư tâm lý học tại Đại học Toronto, là một nhà tâm lý học lâm sàng kiêm tác giả của nhiều cuốn sách bán chạy. Trước khi xuất bản cuốn sách “12 Quy Luật Cuộc Đời,” ông đã nổi tiếng khắp thế giới với vai trò nhà giáo dục, trí thức quốc tế. Hàng loạt bài giảng video của ông đã được chia sẻ mạnh mẽ trên các nền tảng trực tuyến.
Bạn Học Được Gì Qua Cuốn Sách Này?
Những lời khuyên vững chắc, thiết thực giúp bạn vượt qua những chông chênh trong cuộc sống. Trong câu chuyện “Chú Bé Người Gỗ,” Pinocchio trốn đi chơi theo lời người lạ và cuối cùng bị lừa nhốt vào một cái lồng. Sau khi được cô tiên giúp đỡ, cậu trở về nhà và nghe tin cha đã bị cá mập nuốt trong lúc đi tìm mình. Nhờ biết hối lỗi, dũng cảm, nhanh trí và hiếu thảo, Pinocchio được cô tiên hóa phép thành người thật bằng da bằng thịt.
Nhân vật chính trong những câu chuyện thần thoại, truyện cổ tích và ngụ ngôn trên thế giới đều có điểm tương đồng với Pinocchio: phải dấn thân vào hành trình tìm kiếm sự cân bằng giữa trật tự và hỗn loạn, quen thuộc và kỳ lạ, an toàn và phiêu lưu. Các tác phẩm của những triết gia lỗi lạc như Socrates và Aristotle lại đề cập đến những giá trị và quy tắc phổ quát nhằm mục đích hướng con người đến với một cuộc sống có ý nghĩa. Đây là những chủ đề mà tác giả Jordan B. Peterson đã đưa vào cuốn sách “12 Quy Luật Cuộc Đời,” tương ứng với 12 bí quyết giúp con người hiện đại vượt qua thời kỳ hỗn loạn ngày nay.
1. Hãy Đứng Thẳng và Hiên Ngang
Quy luật đầu tiên trong “12 Quy Luật Cuộc Đời” của Jordan B. Peterson là “Hãy Đứng Thẳng và Hiên Ngang.” Peterson giải thích rằng hệ thống phân cấp tồn tại trong tự nhiên, như ở gà và tôm hùm, cũng áp dụng cho con người. Những người tự tin, có tư thế thẳng đứng, thường thành công hơn trong cuộc sống. Ngẩng cao đầu, bước đi hiên ngang là tư cách của người chiến thắng.
Có lẽ bạn không còn xa lạ gì với cụm từ “the pecking order” – hệ thống phân cấp. Nhưng bạn có biết nó bắt nguồn từ đâu không? Năm 1920, nhà động vật học người Na Uy Thorleif Schjelderup-Ebbe đã tiến hành nghiên cứu những con gà trong chuồng. Ông nhận thấy có sự phân cấp rõ ràng ở loài chim này. Đứng đầu là những con khỏe mạnh nhất luôn được mổ thức ăn trước, còn những con gà yếu ớt chỉ được mổ những mảnh vụn còn sót lại.
Sự phân cấp theo kiểu này không chỉ giới hạn ở gà. Nó xuất hiện trong khắp vương quốc động vật, chẳng hạn loài tôm hùm. Dù sống ở đại dương hay được nuôi nhốt trong bể, chúng vẫn sẽ tranh giành một cách hung hãn để có được nơi trú ẩn tốt nhất và an toàn nhất cho mình. Các nhà khoa học phát hiện hành vi cạnh tranh này khiến quần thể tôm hùm phân thành hai phe: thắng và thua, mỗi phe có sự cân bằng hóa học khác nhau trong não. Não của phe thắng có tỷ lệ hormone serotonin cao hơn hormone octopamine, não phe thua thì ngược lại. Tỷ lệ này có thể ảnh hưởng đến tư thế của tôm hùm. Hormone serotonin giúp những con bên thắng nhanh nhẹn hơn và có dáng thẳng hơn, trong khi hormone octopamine sẽ khiến những con bên thua căng thẳng và luôn cuộn tròn người lại. Sự khác biệt này đã trực tiếp quyết định kết quả của các cuộc đối đầu tiếp theo. Những con tôm hùm có dáng thẳng đứng trông to lớn hơn và đáng sợ hơn, vì thế chúng vẫn nghiễm nhiên giành được thế thượng phong.
Chắc bạn có thể đoán được ở loài người, hệ thống thứ bậc và chu kỳ thắng thua cũng hoạt động theo cách tương tự. Các nghiên cứu đã chỉ ra những người thất bại hầu như không thích hoặc không có khả năng cạnh tranh. Họ cuộn tròn trong chiếc vỏ của mình, lầm lì ít nói, ngại giao tiếp và điều này chỉ củng cố thêm tình trạng lười vận động, lòng tự trọng thấp cũng như mức độ trầm cảm của họ. Ngược lại, những người thành công, địa vị cao rất tự tin, thể hiện rõ qua lời nói và ngôn ngữ cơ thể. Chính sự tự tin đó đã giúp họ duy trì chuỗi trận thắng của mình. Những con tôm hùm có dáng thẳng đứng trông to lớn hơn và đáng sợ hơn. Con người cũng thế. Không phải tự nhiên mà chúng ta có thói quen liên kết thể chất của một người với trí thông minh và khả năng thành công của người đó.
Vì vậy, nếu bạn đang muốn tạo ra lợi thế cho mình, hãy nhớ quy luật đầu tiên: ngẩng cao đầu, bước đi hiên ngang và nhìn thẳng về phía trước. Đó là tư cách của người chiến thắng.
2. Hãy Chăm Sóc Bản Thân Giống Như Cách Bạn Chăm Sóc Những Người Thân Yêu
Quy luật thứ hai trong “12 Quy Luật Cuộc Đời” khuyên bạn hãy chăm sóc bản thân như cách chăm sóc những người thân yêu. Con người thường tự trách và bỏ bê chính mình. Thay vì chỉ tìm hạnh phúc tạm thời, hãy theo đuổi những gì tốt nhất cho bạn. Cân bằng giữa trật tự và hỗn loạn, giống như biểu tượng âm dương, giúp bạn sống có ý nghĩa hơn.
Nếu chú chó cưng của bạn bị ốm và bác sĩ thú y đã kê đơn thuốc cho nó, bạn sẽ không nghi ngờ bác sĩ và cũng không bao giờ bỏ dở đơn thuốc đó, có phải không? Nhưng bạn có biết 1/3 số người bệnh đã phớt lờ đơn thuốc bác sĩ kê cho họ. Rốt cuộc, tại sao chúng ta lại chăm sóc thú cưng tốt hơn chính bản thân mình? Một phần lý do là vì con người luôn ý thức được những sai lầm của chính mình. Chúng ta cảm thấy chán ghét bản thân vì đã phạm lỗi và điều này có thể dẫn đến việc tự trừng phạt bản thân một cách không cần thiết. Vì vậy, con người luôn có xu hướng chăm sóc người khác tốt hơn chính mình.
Niềm tin cho rằng chúng ta không xứng đáng được yêu thương đã có từ thời xa xưa. Trong câu chuyện Adam và Eva bị trục xuất khỏi Vườn Địa Đàng, họ yêu quý nhau với tinh thần hoàn toàn trong sáng, thuần khiết như thế giới mà họ đang sống. Họ được Chúa cho quyền hưởng thụ hết thảy những vật chất trong thế giới này, ngoại trừ việc ăn quả của một cây ở giữa Vườn Địa Đàng. Cuối cùng, cả hai vẫn bị một con rắn lừa ăn trái cấm và bị coi là đã mãi mãi tha hóa bởi sự gian ác. Câu chuyện đó khiến con người ta tự nhìn thấy mặt tối trong chính mình và có thể củng cố cảm giác rằng chúng ta không xứng đáng với những điều tốt đẹp. Nhưng đó cũng có thể được hiểu theo một cách khác: không riêng gì con người, cả thế giới vốn đang bị hỏng. Con người và con rắn trong Vườn Địa Đàng có thể được xem là sự pha trộn tự nhiên giữa trật tự và hỗn loạn của toàn bộ thế giới.
Tính hai mặt này cũng có thể được thấy trong triết học phương Đông, điển hình là biểu tượng âm dương. Một bên sáng và một bên tối, điều thú vị là cả hai bên đều chứa một phần của bên kia và chúng không thể tồn tại nếu thiếu nhau. Rõ ràng, thế giới này đạt được sự hài hòa bằng cách tìm ra sự cân bằng lành mạnh giữa ánh sáng và bóng tối, và con người nên cố gắng không đi quá xa theo cả hai hướng. Ví dụ, nếu cha mẹ cố gắng bảo vệ con mình khỏi bất cứ điều gì được xem là xấu, thì họ đang cố tình thay thế sự hỗn loạn bằng sự trật tự một cách chuyên chế. Như một lẽ dĩ nhiên, những đứa trẻ được bảo bọc quá mức sẽ mất dần khả năng tự bảo vệ mình trước sóng gió cuộc đời.
Tất cả những điều trên dẫn chúng ta đến với quy luật thứ hai: hãy chăm sóc bản thân giống như cách bạn chăm sóc những người thân yêu, nhưng đừng chống lại sự hỗn loạn vì đây là cuộc chiến mà bạn không thể thắng. Thay vì chỉ chăm chăm làm những gì khiến bạn hạnh phúc, hãy cố gắng làm những gì tốt nhất cho bạn. Khi còn nhỏ, chúng ta không thể không muốn đánh răng vào buổi tối trước khi đi ngủ, nhưng đây là việc nên làm. Khi trưởng thành, chúng ta phải nghiêm túc theo đuổi các mục tiêu giúp xác định mình là ai. Sau đó, bạn sẽ tự động nhận ra các bước cần thực hiện cũng như cách hành động phù hợp nhất.
3. Hãy Chọn Bạn Bè Một Cách Khôn Ngoan
Quy luật thứ ba trong “12 Quy Luật Cuộc Đời” khuyên bạn chọn bạn bè khôn ngoan. Kết bạn với người tích cực giúp bạn tiến bộ, tránh xa những ảnh hưởng tiêu cực. Tình bạn là sự hỗ trợ và khích lệ lẫn nhau. Người bạn tốt sẽ giúp bạn vượt qua khó khăn và đạt được thành công, khuyến khích bạn thoát khỏi vòng xoáy tiêu cực.
Một người bạn thời thơ ấu của tác giả không bao giờ rời khỏi quê hương vùng thảo nguyên phía Bắc Canada. Ông ấy chấp nhận mắc kẹt ở đó đến hết đời. Thỉnh thoảng, tác giả về thăm quê và gặp lại bạn của mình. Mỗi lần như vậy, sự sa sút, chậm chạp, buồn bã của người bạn lại càng hiện rõ. Những gì từng được xem là khát khao tuổi trẻ giờ đã trở thành sự oán giận tuổi già. Điều này có thể xảy ra với bất cứ ai và ở bất cứ đâu.
Ở nhiều công ty, Jeff thường có thói quen đưa một người thành tích kém vào một nhóm có thành tích cao. Họ nghĩ rằng làm như vậy sẽ giúp nhân viên kém học được những thói quen tốt từ đồng nghiệp, nhưng các nghiên cứu đã cho thấy điều ngược lại có nhiều khả năng xảy ra hơn. Nghĩa là những thói quen xấu sẽ bắt đầu lan rộng và làm giảm hiệu suất của mọi người.
Điều này dẫn chúng ta đến với quy luật thứ ba: đảm bảo xung quanh bạn luôn có những người đồng hành phù hợp. Nói cách khác, hãy chọn bạn bè một cách khôn ngoan. Kén chọn bạn bè là một bước đi thông minh, không hề ích kỷ hay hẹp hòi. Tình bạn kỹ năng tính hỗ trợ và khích lệ hai chiều. Khi bạn cần động viên, họ sẽ ở bên bạn và khi họ cần được giúp đỡ để vực dậy sau thất bại, bạn sẽ ở bên họ. Mối quan hệ hai chiều tích cực này có thể khuyến khích mỗi cá nhân đi đến thành công và khuyến khích các đội nhóm tạo ra thành tựu to lớn cho xã hội.
Khi tác giả rời làng quê đi học đại học, ông đã tham gia vào một nhóm bao gồm những cá nhân có cùng chí hướng. Mọi người giúp đỡ nhau trong học tập và đạt được nhiều thành tích, chẳng hạn như tạo ra một tờ báo và điều hành một hội sinh viên rất thành công. Những người bạn tốt không bao giờ để bạn chìm đắm trong sự tiêu cực. Họ luôn muốn những điều tốt nhất đến với bạn, vì vậy họ sẽ khuyến khích bạn thoát khỏi vòng xoáy đau buồn và trở lại đúng hướng.
4. Đừng Bao Giờ So Sánh Bản Thân Với Người Khác
Quy luật thứ tư trong “12 Quy Luật Cuộc Đời” khuyên bạn đừng so sánh bản thân với người khác. So sánh này dễ dẫn đến tự phê phán và bỏ qua những cải tiến nhỏ. Thay vào đó, hãy đánh giá mình dựa trên thành tích cá nhân và lập danh sách cải thiện. Tập trung vào tiến bộ của bản thân giúp bạn không còn thời gian lo lắng về sự vượt trội của người khác.
Trong quá khứ, chuyện một con cá lớn ở trong một cái ao nhỏ nghe có vẻ bình thường. Nhưng giờ đây, nhờ có internet, khái niệm “cái ao nhỏ” đã dần trở thành dĩ vãng. Ngày nay, tất cả chúng ta đều là một phần của cộng đồng toàn cầu và bất kể bạn ở đâu, vẫn luôn có người giỏi hơn bạn.
Điều này đưa chúng ta đến vấn đề tự phê bình. Trong xã hội hiện đại, tự phê bình rất quan trọng. Nếu không, chúng ta sẽ không có mục tiêu để phấn đấu, không có động lực để cải thiện bản thân và cuộc sống sẽ nhanh chóng trở nên vô nghĩa. May mắn thay, con người có xu hướng luôn nhìn thấy thiếu sót trong hiện tại và tương lai hứa hẹn sẽ tốt đẹp hơn nhiều. Tuy nhiên, hành động tự phê bình có thể dễ dàng biến thành hành động so sánh bản thân với người khác và điều này cực kỳ tồi tệ. Trước hết, việc so sánh mình với người khác dẫn đến suy nghĩ trắng đen rõ ràng: chúng ta sẽ thành công hoặc thất bại. Điều này ngăn cản chúng ta nhìn thấy những cải tiến nhỏ nhưng cũng quan trọng.
So sánh mình với người khác cũng dẫn đến việc đánh mất tầm nhìn về bức tranh toàn cảnh. Chúng ta chỉ tập trung vào một khía cạnh duy nhất trong cuộc sống và thổi phồng nó. Chẳng hạn, bạn đang xem xét lại năm vừa qua và nhận thấy mình làm việc không hiệu quả bằng một số đồng nghiệp. Bạn có thể ngay lập tức đánh giá bản thân là một kẻ thất bại hoàn toàn, trong khi chịu khó xem xét mọi khía cạnh trong cuộc sống, bạn ý thức được cuộc sống gia đình mình trong năm qua viên mãn hơn rất nhiều. Đó cũng là một thành tựu đáng ghi nhận.
Đây là nội dung quy luật thứ tư: đừng bao giờ so sánh bản thân với người khác và luôn đánh giá bản thân dựa trên những thành tích trước đây của chính mình. Khi xem xét sự tiến bộ của bản thân, hãy coi mình là người có thẩm quyền. Điều này có nghĩa là bạn phải nhìn mọi thứ từ trên xuống dưới và kiểm tra mọi vấn đề trước khi đóng dấu phê duyệt. Hãy lập danh sách những điều cần được cải thiện. Cách tiếp cận chi tiết này có khả năng khiến bạn bận rộn với bản thân đến mức bạn sẽ không còn thời gian quan tâm đến việc người khác vượt trội như thế nào.
5. Nhiệm Vụ Của Cha Mẹ Là Nuôi Dạy Một Đứa Trẻ Thành Người Tử Tế
Quy luật thứ năm trong “12 Quy Luật Cuộc Đời” nhấn mạnh nhiệm vụ của cha mẹ là nuôi dạy con thành người tử tế. Trẻ em có bản năng hiếu thắng tự nhiên, vì vậy cha mẹ cần đặt ra các tiêu chuẩn từ sớm. Ba phương pháp nuôi dạy hiệu quả gồm: giới hạn quy tắc, sử dụng hình phạt tối thiểu, và duy trì sự thống nhất trong cách dạy.
Nếu nhìn thấy cảnh cha mẹ tỏ vẻ phớt lờ khi con mình phá phách, bạn có thể tự hỏi liệu họ không biết cách làm cha mẹ hay họ đã đúng. Khi một đứa trẻ tự làm nó mệt mỏi, các phương pháp nuôi dạy trẻ đã thay đổi trong nhiều năm qua, thường là kết quả của những cuộc tranh luận lâu đời. Vào thế kỷ 18, triết gia Rousseau ủng hộ một niềm tin phổ biến rằng tổ tiên thời tiền sử của chúng ta là những người ngọt ngào, dịu dàng và ngây thơ giống trẻ con. Chính nền văn minh đã khiến con người bị suy đồi đạo đức, từ đó dẫn đến chiến tranh và bạo lực. Nhưng ngày nay, các nhà nghiên cứu đã chứng minh con người quả thực đã có bản năng hiếu thắng từ lúc mới sinh và chúng ta phải học cách trở thành những người lớn tử tế hơn, dịu dàng hơn, văn minh hơn.
Theo tác giả, cha mẹ có trách nhiệm dạy một đứa trẻ có bản tính hiếu chiến tự nhiên thành một người lớn biết điều chỉnh bản thân. Điều này đưa chúng ta đến quy luật thứ năm: nhiệm vụ của cha mẹ là nuôi dạy một đứa trẻ thành người tử tế. Đây có thể là một thách thức. Không ai thích trở thành kẻ xấu, nhưng trẻ em hung hăng là có lý do. Bản năng tự nhiên của chúng là khám phá, tìm tòi để biết được những tiêu chuẩn của xã hội. Vì vậy, cha mẹ phải thật sự quyết đoán trong việc vạch ra những tiêu chuẩn đó ngay từ đầu. Điều này nghe có vẻ không thú vị, nhưng hãy nghĩ theo cách này: nếu cha mẹ dạy con sống yêu thương, thấu hiểu người khác, thì lớn lên chúng vẫn sẽ đi theo tiêu chuẩn đó.
Hãy cùng xem xét ba phương pháp nuôi dạy con cái tốt mà tác giả gợi ý sau đây:
- Giới hạn các quy tắc: Nếu cha mẹ đặt ra quá nhiều quy tắc, những đứa trẻ sẽ liên tục thất vọng vì không đáp ứng hết, đồng thời liên tục va vào các rào cản. Vì vậy, hãy giới hạn mọi thứ trong một số quy tắc cơ bản, dễ hiểu, chẳng hạn như không cắn, đá hoặc đánh bất kỳ ai trừ khi cần tự vệ.
- Sử dụng hình phạt tối thiểu: Kỷ luật chỉ hiệu quả và công bằng khi hậu quả đã được làm rõ. Hình phạt cũng cần phải phù hợp với tội phạm, có nghĩa là nó chỉ nên nghiêm khắc ở mức cần thiết để trẻ học cách không vi phạm quy tắc một lần nữa. Đôi khi, một cái nhìn thất vọng là tất cả những gì cần thiết, hoặc cha mẹ có thể phạt con một tuần không được chơi điện tử.
- Thống nhất cách dạy và hỗ trợ qua lại: Trẻ con rất thông minh và chúng sẽ cố gắng đạt được mục đích của mình bằng cách chia rẽ cha mẹ. Vì vậy, một mặt trận thống nhất là rất quan trọng. Ngoài ra, cha mẹ nào cũng có thể mắc sai lầm, nhưng nếu bạn có một đối tác hỗ trợ, chính là chồng hoặc vợ, bạn sẽ dễ dàng nhận ra và chỉnh sửa những sai lầm đó.
6. Thế Giới Đầy Rẫy Sự Bất Công, Nhưng Chúng Ta Không Nên Đổ Lỗi Cho Người Khác
Quy luật thứ sáu trong “12 Quy Luật Cuộc Đời” khuyên bạn không đổ lỗi cho thế giới về những bất công và đau khổ. Thay vào đó, hãy chịu trách nhiệm cho cuộc sống của mình. Như Alexander Solzhenitsyn, dù bị tù đày và bệnh tật, vẫn không oán trách cuộc đời mà biến khó khăn thành cơ hội làm điều tốt đẹp và ý nghĩa.
Thế giới đầy thách thức và đau khổ, nhưng đây không phải là nguyên nhân gây ra sự tuyệt vọng. Con người đã trải qua cuộc sống quá tàn nhẫn và bất công nên không có gì ngạc nhiên khi chúng ta có những phản ứng quyết liệt. Tác giả người Nga Leo Tolstoy coi sự tồn tại là bất công một cách ngớ ngẩn đến nỗi ông cho rằng chỉ có bốn câu trả lời hợp lệ: sự ngu dốt như trẻ con, thú vui khoái lạc, tự tử hoặc đấu tranh bất chấp tất cả. Tolstoy đã phân tích những quan điểm này trong tác phẩm “Confessions” và kết luận rằng phản ứng trung thực nhất là tự tử, còn việc cố gắng tiếp tục chính là dấu hiệu cho thấy con người không còn khả năng thực hiện hành động thích hợp. Nhiều người đã phản ứng theo cách tương tự, nhưng họ lại quyết định liên lụy người khác bằng những hành động được gọi là giết người tự sát, chẳng hạn như vụ xả súng ở trường học Sandy Hook hoặc Columbine.
Tháng 6 năm 2016, cơ quan chức năng đã tuyên bố có hàng nghìn vụ xả súng diễn ra ở Hoa Kỳ trong vòng 1.260 ngày trước đó, có người đã giết từ bốn người trở lên, nhiều trường hợp là tự bán mình. Thế giới quan của Tolstoy thực sự quá ảm đạm. Cho dù bạn có đau khổ đến mức nào hay bạn thấy cuộc đời tàn nhẫn và bất công đến đâu, thì bạn cũng không nên đổ lỗi cho thế giới. Đây là ý chính của quy luật thứ sáu: bạn nên chịu trách nhiệm cho cuộc sống của chính mình trước khi phán xét thế giới.
Một nhà văn khác của Nga tên là Alexander Solzhenitsyn tin rằng con người có thể bác bỏ sự tàn nhẫn của cuộc sống ngay cả khi cuộc sống tàn nhẫn với chúng ta. Là một người Cộng sản đã tham gia chiến đấu chống lại Đức Quốc xã trong Thế chiến II, đáng buồn thay, cuối cùng ông lại bị chính nhà nước của mình cầm tù sau chiến tranh. Và như thể cuộc sống trong trại lao động khổ sai ở Nga vẫn còn chưa đủ tồi tệ, ông phát hiện mình mắc bệnh ung thư khi đang thụ án. Thế nhưng bất chấp tất cả, Solzhenitsyn không bao giờ đổ lỗi cho cuộc đời. Ông đã chấp nhận thực tế và tìm cách sử dụng thời gian sống còn lại để làm điều gì đó tốt đẹp, ý nghĩa cho thế giới. Những gì Solzhenitsyn đã làm bao gồm việc viết cuốn sách “The Gulag Archipelago,” cùng các kiến thức lịch sử cũng như kể về các trại tập trung Xô Viết mà ông đã trực tiếp trải qua.
7. Chúng Ta Nên Theo Đuổi Những Mục Tiêu Có Ý Nghĩa Hơn Là Những Thú Vui Tức Thời
Quy luật thứ bảy trong “12 Quy Luật Cuộc Đời” khuyên bạn theo đuổi mục tiêu có ý nghĩa thay vì những thú vui tức thời. Sự hy sinh hiện tại mang lại những điều tốt đẹp hơn trong tương lai. Như hoa sen vươn lên từ đáy hồ, chúng ta cần sẵn sàng hy sinh để đạt được mục tiêu lớn. Hy sinh càng lớn, phần thưởng càng xứng đáng.
Bạn đã nghe câu chuyện chú khỉ bị bắt khi cho tay vào hũ bánh quy chưa? Cụ thể, có một chiếc bánh quy còn sót lại bên trong một chiếc lọ đang mở và miệng lọ đủ lớn để bàn tay chú thò vào, nhưng không đủ lớn để nó rút nắm tay ra cùng với chiếc bánh. Vì vậy, nếu nó khăng khăng giữ lấy phần thưởng của mình, tay nó sẽ bị mắc kẹt. Bài học ở đây rất đơn giản: sự tham lam sẽ phải trả giá.
Con người cũng thế. Có bao nhiêu người đang theo đuổi những thú vui vốn không mang lại lợi ích tốt nhất cho họ? Và có bao nhiêu người sẵn sàng hy sinh vì lợi ích tốt nhất của mình? Một trong những tác dụng phụ của việc nhìn thế giới như một hố sâu tuyệt vọng chính là nó khiến chúng ta dễ dàng biện minh cho lối sống dựa trên những thú vui tức thời. Ngoài ra, nếu những thú vui đó làm bạn hạnh phúc, thì chúng không đến nỗi tệ, có phải không? Đây là logic đằng sau việc ăn uống vô độ, sử dụng ma túy, trụy lạc tình dục và các hành vi tự làm hại bản thân.
Đối lập với lập luận này là sự hy sinh, hành động mang lại những điều tốt đẹp hơn trong tương lai bằng cách từ bỏ một cái gì đó ngay bây giờ. Điều này đưa chúng ta quay trở lại thời cổ đại, nơi các bộ lạc sẽ tích trữ thức ăn để vượt qua mùa đông hoặc để giúp đỡ người không có khả năng săn bắn hái lượm.
Đây là quy luật thứ bảy: hãy học cách hy sinh, theo đuổi những mục tiêu có ý nghĩa thay vì sự hài lòng tức thì. Sự hy sinh càng lớn, bạn càng được đền đáp xứng đáng. Hãy nghĩ về hoa sen. Loài thực vật này bắt đầu cuộc sống của nó dưới đáy hồ, từng chút một, nó cố gắng thoát khỏi bóng tối cho đến khi vươn lên trên mặt nước và nở hoa dưới ánh nắng mặt trời. Hãy gắn bó với một mục tiêu và sẵn sàng hy sinh để đạt được nó, rồi bạn sẽ được đền đáp xứng đáng.
8. Nói Dối Là Một Công Cụ Phổ Biến Để Tự Lừa Dối Bản Thân, Nhưng Chúng Ta Nên Cố Gắng Sống Trung Thực
Quy luật thứ tám trong “12 Quy Luật Cuộc Đời” khuyên bạn ngừng nói dối và sống trung thực. Nói dối tự lừa dối bản thân về những gì chúng ta muốn và dẫn đến ảo tưởng. Thay vì từ bỏ mục tiêu, hãy điều chỉnh chúng để phản ánh sự thật và thực tế. Khi cuộc sống chệch hướng, hãy thách thức niềm tin hiện tại của mình để tìm ra con đường đúng đắn.
Triết gia người Đức Friedrich Nietzsche tin rằng bạn có thể đo lường sức mạnh tinh thần của một người dựa trên mức độ chịu đựng của họ đối với một sự thật nguyên vẹn. Mặc dù sự thật thường được coi là một mặt hàng có giá trị trong nền văn hóa của chúng ta, nhưng chúng ta vẫn luôn chọn nói dối. Một trong những lý do chính khiến chính quyền nói dối bản thân và người khác là để có được những gì chúng ta nghĩ rằng chúng ta muốn. Ví dụ, bạn hình dung sau khi nghỉ hưu, bạn sẽ đến sống ở một vùng quê yên bình gần biển, nơi có biển xanh cát vàng. Mục tiêu này hấp dẫn đến mức bạn sẽ tiếp tục đánh lừa bản thân rằng nó có thể trở thành hiện thực ngay cả khi các sự cố xuất hiện chồng chất khiến nó ngày càng trở nên xa vời. Nói đúng ra, đó không phải là một kế hoạch, vì bạn chưa xác định được bất kỳ nước đi cụ thể nào có khả năng biến nó thành hiện thực.
Những loại ảo tưởng này thường đi đôi với khả năng đánh lừa bản thân. Chúng ta nghĩ rằng mình đã biết mọi thứ mình cần biết. Đây là một quan điểm đặc biệt ngu ngốc vì nó dập tắt mong muốn học hỏi và phát triển tự nhiên của con người. Nhưng tệ hơn và xấu xa hơn, mọi biến cố có thể xảy ra khi bạn sống dối trá và không muốn nhìn nhận sự thật. Trong sử thi “Paradise Lost” của John Milton, Lucifer được miêu tả là một nhân vật tài giỏi nhưng lại quá kiêu hãnh và tự cao với tài năng của mình. Cuối cùng, anh và những người theo anh sẽ bị đuổi khỏi Thiên Đường vì dám thách thức chân lý tối thượng của Chúa.
Điều này dẫn chúng ta đến với quy luật thứ tám: ngừng nói dối và hãy trung thực. Bạn không cần từ bỏ những mục tiêu tham vọng của mình, nhưng bạn nên linh hoạt để chúng trở nên thực tế và phản ánh đúng sự thật. Khi sự hiểu biết và thế giới quan của bạn thay đổi, mục tiêu của bạn cũng phải thay đổi theo. Và nếu cuộc sống có dấu hiệu chệch hướng, có lẽ đã đến lúc bạn nên thách thức những điều mà mình đang tin tưởng.
9. Hội Thoại Là Cơ Hội Để Học Hỏi Và Phát Triển, Chứ Không Phải Để Cạnh Tranh
Quy luật thứ chín trong “12 Quy Luật Cuộc Đời” nhấn mạnh hội thoại là cơ hội học hỏi và phát triển, không phải để cạnh tranh. Socrates tin rằng lắng nghe và đối thoại giúp khám phá vấn đề từ nhiều góc độ. Thay vì bảo vệ quan điểm và tranh thắng thua, chúng ta nên hợp tác tìm ra giải pháp tốt nhất. Điều này giảm căng thẳng và tăng cơ hội học hỏi, phát triển.
Hàng nghìn năm sau khi qua đời, triết gia cổ đại Socrates vẫn được coi là một trong những người thông thái nhất. Ông ấy tin rằng điều duy nhất mình có thể chắc chắn là mình vốn không biết gì cả. Và đây là động lực khiến ông cởi mở trong các cuộc trò chuyện. Khi bạn tham gia một cuộc trò chuyện thực sự, đó sẽ là một quá trình tương tự như quá trình suy nghĩ. Về cơ bản, suy nghĩ thấu đáo là lắng nghe bản thân khi bạn khám phá ra hai mặt của một vấn đề. Vì vậy, theo một cách nào đó, bạn đang tạo hội thoại nội bộ của riêng mình. Điều này có thể khó khăn vì bạn cần thể hiện chính xác quan điểm của cả hai bên nhưng vẫn phải đảm bảo tính khách quan trong kết luận của mình. Đó là lý do tại sao khi nói chuyện với nhau, con người có thể dễ dàng trình bày hai mặt của một vấn đề và đi đến kết luận. Ngay cả trẻ em cũng sẽ làm điều này. Một đứa trẻ nghĩ rằng sẽ rất vui khi chơi trên mái nhà và nó có thể đề xuất ý tưởng này với một người bạn. Người bạn sau đó sẽ chỉ ra những mối nguy hiểm của ý tưởng này. Cuộc trò chuyện cho phép đứa trẻ tiếp nhận quan niệm mới, xem xét khả năng tổn thương của chính mình và của người khác. Cuối cùng, nó có thể đưa ra quyết định đúng đắn hơn.
Tuy nhiên, các cuộc trò chuyện thường không diễn ra theo cách này. Một người hoặc có thể là cả hai người sẽ từ chối lắng nghe. Chúng ta coi cuộc đối thoại như một cuộc thi và mình cần phải giành chiến thắng bằng mọi giá. Thay vì làm việc cùng nhau để tìm ra giải pháp tốt nhất, chúng ta cố gắng bảo vệ quan điểm của mình và hạ gục đối phương. Điều này không chỉ gây căng thẳng và mất đi cơ hội học hỏi, mà còn tạo ra khoảng cách và xung đột giữa các bên tham gia.
10. Hãy Sử Dụng Ngôn Ngữ Chính Xác
Quy luật thứ mười trong “12 Quy Luật Cuộc Đời” khuyên sử dụng ngôn ngữ chính xác để duy trì trật tự và giải quyết vấn đề. Khi mọi thứ trở nên hỗn loạn, việc diễn giải rõ ràng giúp khôi phục trật tự. Ngôn ngữ chính xác không chỉ giúp trong việc sửa chữa sự cố mà còn cải thiện các mối quan hệ bằng cách giao tiếp trung thực và cụ thể về những khó khăn gặp phải.
Nếu bạn đang đi bộ và nhìn thấy một quả táo trên mặt đất, có lẽ bạn không nghĩ rằng cành, thân, rễ cây và đất đã liên kết với nhau trước khi nó rơi xuống. Lý do là gì? Con người có xu hướng chỉ nhận ra hoặc chú ý đến những thứ hữu ích cho chúng ta hoặc cản trở chúng ta. Quả táo thu hút sự chú ý của bạn vì nó tượng trưng cho thực phẩm và chất dinh dưỡng. Nhưng chúng ta không quan tâm đến cây cối và đất đai bởi vì chúng không có tác dụng gì trong việc đáp ứng nhu cầu của mình. Tất nhiên, chúng ta không thể lúc nào cũng nghĩ về mọi thứ. Thế giới quá phức tạp, vì vậy bộ não chọn cách đơn giản hóa vấn đề, giúp chúng ta tiếp tục cuộc sống dễ dàng hơn. Tuy nhiên, thỉnh thoảng một điều gì đó có thể xảy ra, phá vỡ quan điểm của chúng ta về thế giới và khiến cho mọi thứ trở nên hỗn loạn.
Đây là lý do tại sao quy luật thứ mười cực kỳ quan trọng: hãy sử dụng ngôn ngữ chính xác. Điều này giúp ích như thế nào? Hãy nghĩ về từ “ô tô.” Bạn biết nó là gì đúng không? Đó là phương tiện đưa bạn đi từ điểm A đến điểm B. Nhưng khi nó bị hỏng ở đoạn giữa A và B, bạn có biết chính xác cách thức hoạt động của nó không? Bạn có thể bật mui xe và sửa chữa bộ máy phức tạp bên trong không? Có khả năng cao là khi ô tô bị hỏng, bạn sẽ cảm thấy bực bội đến mức chửi rủa nó, thậm chí đá mạnh vào nó. Đây cũng là cách phản ứng của nhiều người khi mọi thứ trong cuộc sống trở nên phức tạp và hỗn loạn. Để phục hồi, bạn phải thiết lập lại trật tự bằng cách giải thích rõ ràng và chính xác những gì đã xảy ra.
Điều tương tự cũng xảy ra khi cơ thể suy nhược và bạn bị ốm. Có thể có nhiều vấn đề tiềm ẩn, vì vậy bạn cần cho bác sĩ biết các triệu chứng chính xác: đau bụng hay sốt, nó đã bắt đầu sau khi bạn ăn một cái gì đó. Đó là cái gì vậy? Bằng cách diễn giải chính xác, bạn có thể lập lại trật tự và thực hiện các bước cần thiết để bắt đầu cảm thấy tốt hơn.
Ngôn ngữ chính xác cũng có thể giúp các mối quan hệ của bạn diễn ra suôn sẻ hơn. Đối tác của bạn có làm điều gì đó khiến cho bạn khó chịu không, chẳng hạn như không tự dọn dẹp nhà bếp? Bạn càng sớm trung thực và diễn giải chính xác với họ, cuộc sống sẽ càng dễ dàng hơn.
11. Tránh Đàn Áp Bản Chất Con Người, Nhất Là Người Đàn Ông
Quy luật thứ mười một trong “12 Quy Luật Cuộc Đời” khuyên tránh thiết lập quy tắc đi ngược lại bản chất con người, đặc biệt là đàn ông. Tác giả cho rằng, thay vì triệt tiêu phẩm chất tốt đẹp, nên dùng quy tắc để bảo vệ. Ví dụ, việc cấm trượt ván hay đàn áp tính cạnh tranh có thể làm mất đi sự dũng cảm và sáng tạo tự nhiên của con người.
Trong tác phẩm “The Road to Wigan Pier,” tác giả George Orwell kết luận chủ nghĩa xã hội đang thu hút những người bảo vệ tại Anh không hẳn là họ cảm thông với những người thợ mỏ, mà là họ có lòng căm thù những người giàu có và quyền lực. Nhà triết học Mark Palczynski căm ghét chế độ phụ hệ và ông đề xuất cái gọi là lý thuyết phê phán. Ông cảm thấy giáo dục và chủ nghĩa tri thức nên tập trung thay đổi xã hội thay vì xây dựng hoạt động trao quyền cho phụ nữ. Chúng ta nên tìm cách chống lại và tiêu diệt những kẻ áp bức, tức những người đàn ông cầm quyền.
Tương tự, trong các khóa học về nhân văn trên khắp thế giới, người ta khuyến khích thế giới xóa bỏ văn hóa trọng nam khinh nữ. Mọi thứ đều nhằm mục đích phá hủy hơn là sửa chữa hoặc tạo ra cái gì đó tốt đẹp hơn. Theo tác giả, sự phẫn nộ chúng ta dành cho cánh mày râu là quá khắc nghiệt và thiển cận. Ví dụ, nhiều sinh viên nam thường xuyên phải đối mặt với những lời buộc tội thù địch như gia trưởng và có khả năng phạm tội tình dục. Đúng là nhiều người đàn ông đã cư xử một cách quá đáng, nhưng tác giả lập luận rằng đàn ông cũng đã sử dụng thái độ hung hăng tự nhiên của mình cho mục đích tốt, chẳng hạn như tham gia vào cuộc cạnh tranh lành mạnh, khám phá những khu vực nguy hiểm và đạt được những tiến bộ rất cần thiết.
Điều này khiến tác giả liên tưởng đến những người trượt ván bên ngoài một số tòa nhà trong khuôn viên Đại học Toronto. Có những vận động viên trượt ván tuyệt vời thể hiện sự dũng cảm đáng ngưỡng mộ và sẵn sàng chấp nhận nguy hiểm. Nhưng sau đó, giới chức thành phố quyết định cấm trượt ván trong khuôn viên trường. Điều này đưa chúng ta đến quy luật thứ mười một: đừng thiết lập các quy tắc đi ngược lại bản chất của con người.
Với tư cách con người, các quy tắc được đặt ra để bảo vệ chúng ta thay vì triệt tiêu những phẩm chất tốt đẹp. Bạn đã từng xem qua bộ phim “Fight Club” chưa? Nó nói về những gã chán đời cảm thấy mình đang sống mòn trong chuỗi ngày của những công việc lặp đi lặp lại. Bộ phim có rất nhiều cảnh đánh nhau dữ dội nhưng không hề có sự ác ý giữa những người tham gia, bởi đơn giản tất cả họ đều như nhau, đều tìm đến “Fight Club,” chấp nhận đánh và bị đánh trên sàn đấu để được giải tỏa và cảm thấy nhẹ nhõm hơn. Rốt cuộc, không một người mẹ nào muốn con trai của mình lớn lên trở thành người đàn ông yếu ớt, ủy mị và nhút nhát, đúng không?
12. Cuộc Sống Khó Khăn và Đầy Nỗi Buồn, Vì Vậy Điều Quan Trọng Là Phải Ăn Mừng Những Niềm Vui Nhỏ
Quy luật thứ mười hai trong “12 Quy Luật Cuộc Đời” khuyên tận dụng và ăn mừng những niềm vui nhỏ trong cuộc sống. Dù cuộc sống đầy khó khăn và đau khổ, chính những thử thách này giúp chúng ta trân trọng khoảnh khắc tốt đẹp. Như con gái của tác giả, trải qua đau đớn và hồi phục từng bước nhỏ, niềm vui nhỏ giúp ta vượt qua khó khăn và sống trọn vẹn hơn.
Bạn đã bao giờ chăm sóc cho một người bị bệnh chưa? Nó có thể là một trong những thử thách lớn nhất cuộc đời. Con gái của tác giả đã chống chọi với căn bệnh viêm khớp nặng từ năm 6 tuổi. Cô bé phải chịu đựng những cơn đau liên tục, phải tiêm thuốc thường xuyên và phẫu thuật nhiều lần để thay khớp. Nếu bạn có một cô con gái như thế, bạn có thể nghĩ rằng cuộc sống thật bất công. Nhưng có một điều quan trọng hơn mà tác giả đã nhận ra: nỗi đau và phiền muộn chính là thứ giúp bạn ý thức được giá trị của những khoảnh khắc tốt đẹp.
Chắc bạn không còn xa lạ gì với Superman. Ngay từ lần đầu tiên được giới thiệu, anh ấy đã rất tuyệt vời. Nhưng sau đó, các tác giả truyện tranh tiếp tục trao cho anh sức mạnh gần như bất khả chiến bại và độc giả bắt đầu thấy siêu nhân dần trở thành siêu nhàm chán. Nếu không có rủi ro nguy hiểm, chiến thắng của Superman là trống rỗng và vô nghĩa. Tương tự, những khoảnh khắc tốt đẹp sẽ trở nên vô nghĩa nếu chúng ta không phải chiến đấu với những khó khăn và khổ đau để đạt được chúng.
Đây là lý do tại sao bạn phải tuân theo quy luật thứ mười hai: tận dụng tối đa những niềm vui nhỏ nhất mà cuộc sống mang lại. Bằng cách tuân theo quy luật này, bạn chắc chắn sẽ đón nhận cuộc sống trọn vẹn và đánh giá cao mọi điều tốt đẹp đến với mình. Bạn cũng sẽ đủ sức vượt qua những thời điểm khó khăn, ngay cả khi chúng kéo dài hơn dự kiến. Sau nhiều năm đau đớn và khó chịu, con gái của tác giả cuối cùng đã tìm được một nhà vật lý trị liệu mới, người đã giúp cô bé vận động nhiều hơn, đi lại bình thường hơn và ít đau hơn. Vẫn có những khó khăn trong quá trình trị liệu, nhưng cả hai đều rất vui vẻ khi tận hưởng những cải tiến nhỏ, miễn là chúng tồn tại. Đây là thái độ tốt nhất chúng ta nên có. Bạn có thể dừng lại và cân một chú cún con khi đang đi trên vỉa hè. Hãy nhớ rằng, ngày nào cũng có 12 tiếng sáng và 12 tiếng tối mù mịt. Trật tự nào cũng chứa đựng sự hỗn loạn bên trong. Đau khổ trong cuộc sống là tất yếu, nhưng chính nó đã giúp chúng ta phát huy sự kiên trì và làm cho những khoảnh khắc bình yên trở nên quý báu hơn bao giờ hết.
Tổng Kết
Thông điệp chính của cuốn sách: sống là một cuộc đấu tranh liên tục với đầy thử thách và gian nan. Và nếu có bất kỳ sự đảm bảo nào trong cuộc sống, thì đó là khả năng sẽ có nhiều rắc rối hơn tìm đến bạn. Niềm vui vẫn sẽ xuất hiện, nhưng thường là những khoảnh khắc thoáng qua. Tất cả những gì bạn có thể làm là cố gắng hết sức, thành thật và trung thực, tránh ích kỷ và kiêu ngạo. Điều quan trọng nữa là bạn phải chịu trách nhiệm về số phận của mình và không đổ lỗi cho thế giới hoặc người khác.
Lời Khuyên Hành Động
Hãy tự hỏi bản thân: “Tôi đã sai như thế nào?” Bạn có thể không thích câu trả lời, nhưng đây là một cách để chúng ta tiếp tục cải thiện bản thân và trung thực hơn. Bằng cách thường xuyên tự hỏi mình câu hỏi này, bạn có thể tận hưởng sự hài lòng khi nhận ra mình đang tiến bộ mỗi ngày.
